درمان فیزیکی و اهمیت فیزیوتراپی در توانبخشی بیماران عصبی

درک بیماری های عصبی و تأثیر آن ها

بیماری‌های عصبی شامل طیف گسترده‌ای از اختلالات هستند که سیستم عصبی مرکزی و محیطی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این بیماری‌ها اغلب منجر به ناتوانی‌های فیزیکی و شناختی مختلفی می‌شوند، از جمله ضعف عضلانی، اسپاستیسیته، مشکلات هماهنگی عصب-عضله، مشکلات تعادل و کاهش حرکات عملکردی در زندگی روزمره. هدف اصلی توانبخشی در عارضه های نورولوژی، مدیریت و درمان این ناتوانی‌ها، بهبود استقلال عملکردی و ارتقاء کیفیت کلی زندگی برای افراد مبتلا است.

نقش فیزیوتراپی در توانبخشی عصبی

1) توانبخشی سکته مغزی
سکته مغزی به عنوان یکی از عوامل ناتوان کننده در سراسر جهان معرفی می شود. فیزیوتراپی نقش حیاتی در توانبخشی سکته مغزی دارد و تمرکز آن بر بازگرداندن عملکرد حرکتی، بهبود تحرک و ارتقاء فعالیت‌های روزانه زندگی است. عوامل متعددی بر کیفیت و بنابراین پیامد توانبخشی تاثیر می گذارند. این عوامل عبارتند از:
– شروع سریع درمان (early start)
– طرح توانبخشی (plan)
– تداوم تمرین (consistency)
– انگیزش (motivation)
– تحریک ذهنی (mental stimulation)
– برنامه های اموزشی (educational programmes)
– برنامه ریزی برای ترخیص (discharge)

2) توانبخشی بیماران با اختلال مولتیپل اسکلروزیس (MS)
مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری عصبی مزمن است که با دمیلینه‌شدن پیش‌رونده رشته‌های عصبی مشخص می‌شود. مداخلات فیزیوتراپی برای MS هدفشان افزایش انگیزه در بیماران، کاهش تون عضلانی و اسپاستیسیتی در گروه های مستعد افزایش تون، بازگرداندن دامنه حرکتی عملکردی، تقویت عضلات ضعیف، ایجاد تعادل بین عضلات ضعیف و اسپاستیک، افزایش مهارت های حرکتی و عملکردی، بهبود تعادل، بهبود الگوی راه رفتن و کاهش میزان خستگی بیمار است.

3) درمان و توانبخشی بیماران پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال تخریبی است که کنترل حرکت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اهداف فیزیوتراپی در پارکینسون:
– یکی از اهداف مهم توانبخشی در بیماران پارکینسونی، افزایش دامنه حرکتی است. به خاطر وجود اختلالات حرکتی از جمله ریجیدیتی و برادی کینزیا، این بیماران مستعد کاهش دامنه حرکتی می گردند. دامنه حرکتی در همه اندام ها و بخصوص در تنه کاهش می یابد.
– کاهش ترمور
– بهبود اتساع قفسه سینه (با توجه به پاسچر فلکسوری این بیماران، افراد در وضعیتی قرار میگیرند که حجم ریوی آنها کاهش می یابد)
– بهبود واکنش های تعادلی و کنترل پاسچر
– بازگرداندن توانایی عملکردی فرد و بهبود فعالیت های روزانه بیمار. هدف نهایی، استقلال بیمار در انجام فعالیت های روزمره می باشد.
– بهبود حرکات متناوب و معکوس اندام ها

4) توانبخشی آسیب نخاعی
آسیب‌های نخاعی اغلب منجر به ناتوانی‌های شدید حرکتی و حسی می‌شوند. اجرای یک برنامه مراقبتی برای رفع محدودیت های عملکردی و نقایص اولیه بیمارشامل: تمرینات تنفسی، تمرینات تقویتی و قدرتی و قدرت عضلانی، بهبود دامنه حرکتی شامل حرکات پسیو و بازکردن شانه، آموزش حرکات عملکردی، تمرینات برای بهبود تحمل بیمار برای حفظ و نگه داشتن وضعیت صاف، تمرینات مستقل در خانه به بیمار و خانواده اش می باشد.

تکنیک های مختلف توانبخشی در عارضه های نورولوژی

1) درمان رباتیک
درمان رباتیک از دستگاه‌های رباتیک برای کمک و بهبود حرکت در طول توانبخشی استفاده می‌کند. که می‌تواند باعث بهبود عملکرد حرکتی و کاهش اسپاستیسیته در بیماران مبتلا به سکته مغزی و آسیب نخاعی شود. دقت و تکرار ارائه‌شده توسط دستگاه‌های رباتیک به تغییرات نوروپلاستیک مغز و بهبودی عملکرد کمک می‌کند.

2) تمرینات هوازی و قدرتی
تمرینات هوازی و قدرتی اجزای اساسی فیزیوتراپی برای بیماری‌های عصبی هستند و به بهبود عملکرد سیستم قلبی-ریوی و قدرت عضلانی کمک می‌کند. این تمرینات به ویژه برای افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس و بیماری پارکینسون مفید هستند.

3) تمرینات تعادل و راه‌رفتن
تمرینات تعادل و راه‌رفتن برای افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی بسیار مهم هستند و هدفشان بهبود ثبات و کاهش خطر سقوط ((Fallingاست. مقالات به استفاده از تمرینات تعادل، تمرینات روی تردمیل و مداخلات مبتنی بر واقعیت مجازی (VR) اشاره کرده‌اند. این رویکردها به بهبود کنترل وضعیت بدن و تحرک عملکردی کمک می‌کنند.

نتیجه گیری

توانبخشی عصبی یک فرآیند پیچیده و چندجانبه است که نیازمند رویکردهای متنوع و مداخلات مؤثر است. فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات ویژه وظیفه (multi-tasked) ، CIMT ، درمان رباتیک (RAT) ، تمرینات هوازی و قدرتی و تمرینات تعادل و راه‌رفتن می‌تواند بهبود چشمگیری در عملکرد حرکتی و کیفیت زندگی بیماران عصبی ایجاد کند. با توجه به شواهد موجود، ادغام این روش‌ها در برنامه‌های توانبخشی می‌تواند به بازسازی مهارت‌های حرکتی و افزایش استقلال بیماران کمک کند.